Soms kunnen benamingen je op een verkeerd spoor zetten. Een mooi voorbeeld daarvan is onze exotisch aandoende ijsvogel. Met hun fel blauwe rug en mooie oranje borst verwacht je dit soort vogels in warme oorden, waar vogels doorgaans een stuk kleuriger zijn dan hier. Niet zo gek gedacht want van de 87 soorten ijsvogels leeft er slecht één bij ons in de buurt, de rest vertoeft een stuk zuidelijker.
Bij mij brengt zo’n fraai gekleurd vogeltje dan ook niet direct een associatie met ijs, waarbij je doorgaans denkt aan koud, guur en grauw. Alhoewel, afgelopen weekend had ik de gelegenheid om in één van de fotohutten van Glenn Vermeersch de ijsvogel uitgebreid te bekijken en te fotograferen (je kan bij Glenn de vogels zelfs onder water fotograferen terwijl ze een stekelbaars vangen!). Het was koud, de dag begon ‘s morgens met 5 graden vorst en in de middag werd het ook nog guur en grauw, dus de associatie van een ijsvogel met vorst, ijs en loopneuzen lag bij die ontmoeting voor de hand. Bij twee eerdere gelegenheden, waarbij de temperaturen aanmerkelijk hoger lagen, had de ijsvogel zich niet laten zien, dus de uitdrukking drie keer is scheepsrecht was op zijn plaats en we hebben hem dan ook veelvuldig ‘gedigitaliseerd’.
Thuis gekomen en door ruim 300 foto’s bladerend waarvan meer dan 50% van de ijsvogel, begon de vraag te knagen waar deze vogel zijn naam eigenlijk aan verdient. Is het zo voor de hand liggend dat die kleur blauw verwijst naar de kleur van het ijs dat je ook wel eens ziet bij natuuropnames van afbrokkelende ijskappen op de noord- of zuidpool? Natuurlijk weet Google daar het antwoord op (ik ben van de generatie die z’n vragen nog via Google laat beantwoorden, de generatie van m’n kinderen schijnt alweer op een hele andere en doorgaans snellere manier te zoeken hoorde ik kort geleden, ik zal het eens navragen bij mijn kids) dus mijn vraag was al snel beantwoord.
Volgens het etymologisch woordenboek is de oud-germaanse naam van deze vogel Eisenvogel oftewel IJzeren vogel. Zijn metaalblauwe kleur kwam in de tijd van Asterix en Obelix (jazeker, de Galliërs leefden tegelijk met de Gemanen) overeen met die van ijzeren sieraden. Door wijzigingen in de techniek veranderde later de kleur van het ijzer waarmee de relatie met de Eisenvogel werd verbroken en er iets nieuws bedacht moest worden. De mensheid – van oudsher en nog steeds op zoek naar gemak – kwam na ongetwijfeld veel ‘gepolder’ op de lumineuze gedachte de naam simpelweg in te korten tot Eisvogel omdat het beestje zich in de winter vaak in de buurt van een wak liet zien. Hoewel strenge winters met veel ijs doodsoorzaak nummer 1 zijn voor ijsvogels (hij of zij kan dan geen vis vangen) wordt hun naam nog steeds met kou en bevroren water geassocieerd…polderen levert niet altijd de beste oplossing zoals we nog steeds met enige regelmaat kunnen vaststellen.
En zo zie je maar, de ijsvogel met zijn exotische kleuren die mij doen denken aan tropische oorden, werd aanvankelijk gekoppeld aan fraai gedecoreerde Germaanse dames maar wordt tegenwoordig vooral in relatie gebracht met kou en ijs. Daarmee was het bezoek aan de fotohut van Glenn bij 5 graden vorst dus toch de ideale dag om hem (of in ons geval een ‘haar’) vast te leggen.
Leave a Reply